Dlaczego mówimy „tak” rzeczom, które szkodzą naszemu rozwojowi? Odpowiedź tkwi w działaniu schematów osobistych, nieświadomych mechanizmów obronnych i lęku przed odrzuceniem, które często swoje źródło mają w dzieciństwie. Te niewidoczne procesy kształtują wybory, odbierając nam kontrolę nad własnym rozwojem. Warto zrozumieć, jak działa ten zakorzeniony schemat oraz jakie psychologiczne procesy skłaniają do zgody na destrukcyjne sytuacje – nawet jeśli mają one negatywny wpływ na nasze życie.
Dlaczego zgadzamy się na to, co nas ogranicza?
Większość ludzi mówi „tak” szkodliwym rzeczom z powodu wewnętrznych schematów myślowych i emocjonalnych. Schematy te utrwalają w nas negatywne przekonania – o sobie i otaczającym świecie. Są efektem nieprzepracowanych traum z dzieciństwa, które prowadzą do powielania tych samych, destrukcyjnych decyzji.
Brak asertywności oraz lęk przed utratą akceptacji sprawiają, że trwamy w relacjach i sytuacjach, które jasno wskazują na ryzyko dla naszego rozwoju osobistego. Towarzyszą temu automatyczne przekonania: „Zasługuję na to”, „Nie mogę powiedzieć nie”, lub „Trzeba spełnić oczekiwania innych, by zdobyć akceptację”.
Rola osobistych schematów i mechanizmów obronnych
Kluczową rolę w tym mechanizmie odgrywają schematy osobiste – automatyczne, często nieuświadomione myśli powstałe na bazie wczesnych doświadczeń. Mogą one prowadzić nawet do autoagresji poprzez intensywny gniew skierowany do wewnątrz oraz zaniżoną samoocenę. W rezultacie sabotujemy własny rozwój lub trwamy w niezdrowych relacjach.
Obok schematów działa cała gama mechanizmów obronnych. Są to nieświadome reakcje psychiczne, takie jak zaprzeczanie, regresja czy wyparcie. Reakcje te pozwalają uniknąć silnego stresu i lęku, ale jednocześnie uniemożliwiają realne dostrzeżenie zagrożeń dla zdrowia psychicznego oraz rozwoju osobistego.
Wewnętrzne blokady na drodze do rozwoju
Na poziomie psychologicznym mechanizmy obronne działają automatycznie i skutecznie blokują pełne uświadomienie zagrożeń. Wyparcie oraz zaprzeczanie odsuwają realny problem na bok, wywołując fałszywe poczucie bezpieczeństwa. Z kolei regresja powoduje nawrót dziecinnych sposobów radzenia sobie, które nie są już adekwatne do sytuacji dorosłego człowieka.
Osoby te nieświadomie „uciekają” od zmian. Często słyszymy od nich w rozmowie: „To nic takiego” lub „Nie mam z tym problemu”. W rezultacie utrzymują toksyczne relacje czy szkodliwe nawyki tylko dlatego, że brak im narzędzi do postawienia granic oraz nazwania, czego naprawdę potrzebują.
Kształtowanie wzorców od dzieciństwa
Dzieciństwo to czas, gdy powstają schematy myślowe i mechanizmy obronne. Doświadczenia z tego okresu determinują sposób funkcjonowania emocjonalnego oraz społecznego w dorosłości. Brak możliwości wyrażania złości, smutku czy lęku tworzy utrwalony wzorzec – osoba w dorosłości ma trudność z ochroną własnych granic i podejmowaniem decyzji zgodnych z własnym interesem.
Brak umiejętności ustawiania i obrony własnych granic powoduje zgodę na toksyczne zachowania innych. Zjawisko to jest powszechne i – choć wymaga jeszcze dokładnego zbadania – zostało już rozpoznane w psychoterapii jako istotny czynnik ryzyka dla zdrowia psychicznego i efektywności osobistej.
Konsekwencje braku asertywności i nieświadomego „tak”
Siłą rzeczy powtarzamy nieświadomie wyuczone reakcje z przeszłości. Autoagresywne schematy prowadzą nawet do samookaleczeń i chronicznego stresu, który utrudnia wyjście z błędnego koła. Mechanizmy obronne – choć czasem skutecznie chronią przed szokiem – przez długi czas uniemożliwiają zmianę postawy i realną ochronę przed toksycznymi wpływami.
Ostatecznie, mówienie „tak” w sytuacjach granicznych oznacza zgodę na naruszanie własnej autonomii, utratę energii i ograniczenie szans na rozwój. W dłuższej perspektywie skutkuje to nie tylko spadkiem poziomu życia psychicznego, lecz także poczuciem bezsilności i brakiem satysfakcji z codzienności.
Jak zatrzymać destrukcyjny schemat?
Przerwanie tego błędnego koła wymaga przede wszystkim świadomości własnych schematów osobistych oraz umiejętności rozpoznania mechanizmów obronnych. Kluczowa jest nauka asertywności i systematyczne wzmacnianie się w mówieniu „nie” – zarówno wobec siebie, jak i otoczenia.
Pomocne mogą być profesjonalne konsultacje, psychoedukacja i otwarte rozmowy. Czasem impuls do zmiany pochodzi od innych – można go znaleźć w miejscach takich jak POWIEMY TAK, gdzie specjaliści pomagają odzyskać kontrolę nad własnym życiem.
Podsumowanie
Mówienie „tak” rzeczom, które szkodzą rozwojowi, wynika z działania głęboko utrwalonych schematów osobistych i mechanizmów obronnych pochodzących z dzieciństwa. Ich nieświadome funkcjonowanie powoduje trudności z asertywnością, ochroną własnych granic oraz świadomym wyborem własnej drogi rozwoju. Praca nad ich zrozumieniem i zmianą, choć trudna, jest pierwszym krokiem do zdrowego, autonomicznego życia.
CSP-Conference.pl – Twój kongres wiedzy i inspiracji! Zapraszamy na fascynujący portal, gdzie pasja do nauki spotyka się z mądrością przemówień. Boimy się zorganizować profesjonalne kongresy, które są źródłem wiedzy i inspiracji. Dołącz do nas, odkryj pełen potencjał konferencji naukowych!